Is Max Havelaar van Multatuli representatief voor de Romantische literatuur?

Eén van de bekendste Nederlandse romans uit de 19e eeuw (en eigenlijk ook binnen onze algehele literatuurgeschiedenis) is ‘Max Havelaar’, geschreven door Multatuli (pseudoniem voor Eduard Douwes Dekker). Deze roman, over het leven in Nederlands-Indië, werd geschreven in de tijd dat in het grootste deel van Europa de stroming van de romantiek belangrijk was in de literatuur.

In Nederland was de stroming van het realisme echter groter. Toch ben ik van mening dat Max Havelaar van Multatuli representatief is voor de romantische literatuur.

Een belangrijk kenmerk van de romantiek is de aandacht voor gevoelens van de schrijver en van de hoofdpersonages. In Max Havelaar is er veel aandacht voor die gevoelens. Zo wordt er vaak beschreven hoe de hoofdpersonen denken over bepaalde dingen waar ze mee in contact komen. Een voorbeeld hiervan is het einde van het verhaal van Saidjah en Adinda: er wordt duidelijk beschreven hoe boos Saidjah is, als hij erachter komt wat er met zijn dorp en de bewoners ervan is gebeurd. In datzelfde verhaal wordt al eerder uitvoerig beschreven hoe wanhopig Saidjah zich voelt als hij op Adinda wacht op de afgesproken plaats, maar ze niet komt. In Max Havelaar is er dus veel aandacht voor de gevoelens van de hoofdpersonen. Ook lees je aan het einde van het boek wat de schrijver vindt van de manier waarop de Nederlandse met de inheemse bevolking van Nederlands-Indië omgaan.

Een ander kenmerk van de romantiek is dat er in veel romantische teksten verschillende genres en verhaallijnen bestaan in een enkel boek of verhaal. Dit is ook bij Max Havelaar het geval. Zo zijn er in het boek drie verschillende vertellers, met ieder een eigen verhaallijn: Batavus Droogstoppel, een koffiehandelaar in Amsterdam; Max Havelaar, assistent-resident van het Indonesische gebied Lebak (verteld door Stern, de assistent van Droogstoppel); en Multatuli zelf (het is geen echte verhaallijn, je komt aan het einde van het verhaal te weten wat hij van de kolonisatie vindt).

Ook zijn er binnen het boek een aantal verschillende genres te onderscheiden. Zo is het verhaal van Saidjah en Adinda bijvoorbeeld een soort sprookje (alhoewel het in tegenstelling tot de meeste sprookjes geen happy ending bevat), maar is het verhaal van Max Havelaar meer een soort biografie.

Een kenmerk van de romantische literatuur dat Max Havelaar niet echt bevat, is het tegen de overheersing van de ratio zijn. Vooral Batavus Droogstoppel, één van de vertellers van het boek, handelt juist, met name in het begin van het verhaal, vooral volgens zijn verstand. In de verhalen van Max Havelaar en van Saidjah en Adinda wordt er echter wel veel gehandeld volgens gevoel.

Een laatste kenmerk is het tegengaan van politieke onderdrukking. Een belangrijk thema, eigenlijk het belangrijkste thema van het boek, is namelijk de onderdrukking van de Indonesische bevolking door de Nederlandse regering in Nederlands-Indië. Aan dit thema wordt veel aandacht besteed en de belangrijkste hoofdpersoon, Max Havelaar, is fel tegen die onderdrukking en probeert er wat aan te doen.

De kenmerken bekijkende kun je concluderen dat Max Havelaar dus zeker representatief is voor de romantische literatuur. Er is veel aandacht voor gevoelens, er zijn verschillende verhaallijnen en genres binnen het boek en er is veel kritiek op de politieke onderdrukking. Ook wordt er door de meeste personages niet volgens het verstand, maar volgens hun gevoel en intuïtie gehandeld.